حفظ و حافظه
مقدمه
نيروي حافظه در مداحی نقش مهمي دارد، زيرا مداح توانا كسي است كه با تكيه بر حافظه و مطالعات قبلي و طراحي مجلس بخواند. كسي كه محفوظات مناسب و لازم را نداشته باشد نمي تواند بر مقتضاي حال بخواند در نتیجه در فن مجلسداری موفق نخواهد بود. لذا در اين بخش در مورد حافظه مباحثي را مطرح ميكنيم.
1ـ بهداشت حافظه
مواظبت و نگهداری از حافظه به بهداشت تعبیر می نماییم.
هنگام كارها و فعاليتهاي ذهني براي سلامت و جلوگيري از ضعف در حافظه بايد موارد زير را بطور كامل رعايت كنيم؛
الف) تغذيه مناسب:
ذهن آدمي مانند ديگر اعضاي بدن براي فعاليتهاي روزانه خود به مواد غذايي و اكسيژن كافي نيازمند است. كلسيم، فسفر و منيزيم سه عنصر اصلي براي حافظه ميباشد و نيز ويتامينهاي گروه «ب» محاسبات و فعاليتهاي ذهني را آسانتر ميكنند.
مواد خوراکی مؤثر در تقویت حافظه
جوانه گندم (سمنو)، لبنيات، جگر سياه، بادام، گردو، فندق، سبزيجات، تخم مرغ .
نکته1: در فعاليتهاي شديد ذهني بايد از مصرف زياد قند و چربي بپرهيزيد و حتي الامكان از غذاهاي داراي پروتئين مانند تخم مرغ، گوشت، جگر سياه و ماهي استفاده كنيد.
نکته2: بطور كلي در نظر داشته باشيد كه پرخوري و معده سنگين، فعاليتهاي ذهني را سست و محدود ميكند.
ب) عدم استفاده از دخانيات و مواد مخدر
استفاده از دخانيات(سيگار ، قليان و...) عمل طبيعي سيستم عصبي و حافظه را مختل كرده و اثرات منفی دائمي بر روي حافظه ميگذارد و موجب خستگي زود رس جسم و روان ميشود.
ج) استراحت
براي بهتر به خاطر سپردن و بهتر به ياد آوردن تمركز حواس ضروري است. تقريبا غير ممكن است كه شما در حالت خستگي بتوانيد تمركز حواس داشته باشيد. به طور كلي قبل و بعد از كارهاي ذهني بايد مدتي استراحت كرد و نفس عميق كشيد.
البته منظور ما از استراحت عبارتست از عدم انجام فعاليتهاي ذهني براي مدتي كوتاه.
جمله قصار: اثر تنفس صحيح ـ براي حافظه ـ از هر ماده مغذّي مفيدي بيشتر است.
روش تنفس عمیق برای استراحت
در هنگام استراحت سعي كنيد چندين بار تنفس عميق داشته باشيد. تنفس عميق به صورت صحيح به روش زير ميباشد:
تنفس عمیق طی سه مرحله صورت می گیرد:
1. انجام عمل دم به مدت سه ثانیه
2. حبس کردن نفس داخل ریه به مدت نه ثانیه
3. انجام عمل بازدم به مدت شش ثانیه
سه برابر مدت عمل دم (كشيدن نفس به داخل ريهها) هوا را تخليه كنيد. مثلا اگر عمل دم سه ثانيه طول بكشد سه برابر اين مدت يعني نه ثانيه هوا را در داخل ريهها حبس كنيد و سپس دو برابر زمان اوليه يعني شش ثانيه هوا را تدريجا از ريهها خارج كنيد.
ممكن است تنفس عميق ابتدا مشكل باشد، ولي به مرور زمان آثار معجزه آساي آن را خواهيد ديد.
د) اعتماد به حافظه:
این بحث مربوط به بهداشت روانی حافظه می باشد . اساسي ترين عامل حفظ کردن و يادآوري مطالب حفظ شده، اعتماد به حافظه است. وقتي شما حافظه خود را ضعيف ميدانيد به خود تلقين كردهايد كه همه چيز را فراموش كنيد.
نكته: "برنامه ريزي عصبي كلامي"
امروزه بعضي از روانشناسان بر روي نظريهاي به نام «برنامه ريزي عصبي كلامي» تأكيد دارند. طبق اين نظريه آنچه را كه ما به زبان ميآوريم. همان را به اعصاب خود فرمان ميدهيم.
يعني وقتي شخص ميگويد:«حافظه من ضعيف است» و يا «هر چه ميخوانم نميفهمم» در حقیقت به مغز خود فرمان ميدهد كه همه چيز را فراموش كند و ...
از طرف ديگر اگر به حافظه اعتماد كنيد، حافظه خود را مجبور ميكنيد كه همه چيز را به خاطر داشته باشد. حافظه را تحقير نكنيد، بلكه آن را تقويت كرده و به اطاعت واداريد.
2ـ روشهاي يادسپاري(حفظ کردن)
الف) تأثير
آيا تاكنون پيش آمده است كه نام و ويژگيهاي يك ميوه مانند سيب را فراموش كنيد؟ نام يك دستگاه يا يك كلمه علمي را چطور؟
وقتي شما چيزي را لمس ميكنيد، احساسي از اين لمس كردن در شما به وجود آمده است؛ و همچنين هنگامي كه رنگ يك چيز را ميبينيد و يا صدايي را ميشنويد، بنابراين خصوصيات مختلف، مثل؛ رنگ، شكل،مزه، بو، نام و هر يك، نقاط مختلفي از حافظه را اشغال ميكند. بدين معني كه خصوصيات مختلف جسمي مانند سيب، نقاط مختلفي از حافظه را اشغال ميكند. بدين معني كه خصوصيات مختلف سيب در نقاط مختلف حافظه اثر گذاشته و در نتيجه بهتر در خاطر باقي ميماند، ولي در مورد كلمات اين طور نيست، به طور مثال يك نام علمي فقط در يك يا دو نقطه از ذهن اثر ميگذارد و در نتيجه تأثير آن بر روي حافظه كمتر است.
مطابق اصل تأثير هر قدر تأثير موضوعي بر بخشهای مختلف حافظه و مغز بيشتر باشد، بهتر به ياد خواهد ماند. پس برای حفظ کردن یک مطلب؛ با خواندن ، شنیدن ، گفتن ، نوشتن و به تصویر کشیدن آن، ماندگاری و یادسپاری آن را فراهم سازید.
با توجه به مطالب ذكر شده، شما ميتوانيد براي بهتر به خاطر سپردن موضوعات و اشعار مورد نظر، تأثير آنها را در ذهن بيشتر كنيد. مثلا سعي كنيد موضوع را مجسم كنيد و در ذهنتان به تصوير بکشيد تا محتواي مورد نظرتان در چند نقطه از ذهنتان تأثير بگذارد و بدين طريق حفظ و به يادسپاري آن کامل و دقيق صورت بگيرد.
ب) تداعي «ضبط زنجيرهاي مطالب در حافظه»
قبل از توضيح روش تداعي، ذكر اين نكته ضروري ميباشد كه مطالب در حافظه به طور زنجيرهاي يا شبكهاي ثبت و ضبط ميشوند. يعني به ياد آوردن كلمه يا مطلبي موجب به ياد آوردن كلمه یا مطلبی ديگر ميشود.
در روش تداعي به اين صورت عمل ميكنيم؛
كلمات و مطالب را به هم ربط داده و در ذهن مجسم ميكنيم. و وقتي كلمه و مطلب اول را به ياد آورديم، كلمات و مطالب ديگر سلسله وار به خاطرمان خواهند آمد. اين حالت «ضبط زنجيرهاي مطالب در حافظه» ميباشد.
اين روش در ابتدا اگرچه وقت گير است اما با چند بار تمرين ميتوانيد در يك لحظه ارتباط دو كلمه را در ذهن تجسم كرده و به خاطر بسپاريد. در هنگام تداعي لازم نيست ارتباطها را با زبان تكرار كنيد، بلكه به طور سريع آنها را مجسم نماييد.
ج) تكرار
یکی از روشهای حفظ کردن مطالب روش تكرار است. در این روش با تکرار ، مطلب را آموخته و یا به خاطر می سپاریم.
نکته1: مطلبي را كه فقط با تكرار کردن به خاطر سپرده باشيم زودتر از ياد خواهيم برد.
نکته2: ميتوان با تكرار مطلب حفظ شده در زمانهاي مختلف و با فاصله مناسب، تأثير مطلب و مدت نگهداري آن را در حافظه افزايش دهيم.
روانشناسي به نام ژوست، ثابت كرده است كه اگر متني شش بار پي در پي خوانده شود، ميزان حفظ مطالب بسيار كمتر از آن است كه همان مطلب شش بار با فاصلههاي زماني خوانده شود.
بهترین فاصله زمانی بین هربار تکرار مطلب
فاصله زماني مناسب بين هر بار خواندن از ده دقيقه تا شانزده ساعت ميباشد. لذا تكرار مطالب در فاصله کمتر از ده دقيقه و بیشتر از شانزده ساعت موجب فراموشي بخشي از مطالب ميشود.
عمل مرور را در زمانهاي مختلف انجام دهيد زيرا كه مرور تأثير مطالب در حافظه را بيشتر ميكند.
نكات مهم در حفظ و حافظه
1) از فشار آوردن به حافظه و متراكم كردن ساعات يادگيري جداً خودداري نماييد و هنگام فعاليتهاي ذهني بين هر سي الي چهل دقيقه ، به مدت پنج دقيقه استراحت كنيد و تنفس عميق داشته باشيد.
2) در هنگام مطالعه چند موضوع يا كتاب، بين موضوعات مشابه تداخل و بي نظمي ايجاد ميشود ولذا اگر بعد از مطالعه در مورد يك موضوع، در مورد موضوع ديگري مطالعه كنيد به حافظه زياد فشار نخواهد آمد و آموختههاي شما آسيب نخواهد ديد.
3) ميزان فراموشي حافظه در خواب به مراتب كمتر از بيداري است، بنابراين بعد از آموختن مطالب دشوار، مدتي استراحت مطلوب داشته باشيد.
4) در تقويت حافظه و حفظ مطالب علاقه نقش مهمي را ايفا ميكند، فلذا مطالب مورد علاقه تان را برای حفظ انتخاب کنید اگر به موضوع و مطلبي علاقه شديدي داشته باشيد، در به خاطر سپردن آن مشكلي نخواهيد داشت.
5) در به خاطر سپاري، عمل گزينش مطالب را انجام دهيد. يعني سعي در حفظ كردن و يادگيري همه مطالب نداشته باشيد، بلكه فقط مطالب مورد نياز و مهم را به خاطر بسپاريد.
6) در هنگام خستگي و بي حوصلگي از كارهاي ذهني و مطالعه بپرهيزيد، زيرا كه خستگي موجب كم شدن دقت ميگردد.
7) درهنگام شروع مطالعه و حفظ کردن هرگز به سختی و خسته کننده بودن مطالب مورد مطالعه فکر نکنید.
8) به خود تلقين كنيد كه می توانید هرمطلبي را خوب فرا بگيريد و یا حفظ کنید ، زيرا واقعا قادر به انجام اين كار هستيد.
3ـ تمركز حواس و دقت
· تمركز حواس
شرط اول يادگيري، تمركز حواس است.
عوامل مؤثر در تمرکز حواس :
رعايت موارد زير در افزايش تمركز حواس ضروري و مهم است؛
الف) علاقه
داشتن علاقه به كاري كه انجام ميدهيد، از شرايط اصلي ايجاد تمركز حواس است. با توجه بهارزش و اهميت محتوايي كه در حال يادگيري آن هستيد مي توانيد علاقه خود را به آن افزايش دهيد و بين مطالب و محتويات هم سطح، آنهايي را براي يادگيري انتخاب كنيد كه به آنها علاقه بيشتري داريد.
ب) مشخص بودن هدف
مشخص بودن هدف و اينكه براي چه به يادگيري موضوع مورد نظر مي پردازيد ، از هجوم تفكرات گوناگون در هنگام یادگیری و فعاليتهاي ذهني جلوگيري ميكند و تمركز حواس را بالا ميبرد.
ج) شرايط عمومي مناسب
رعايت هر يك از اصول مطالعه در تمركز حواس تأثير بسزايي دارد. تلقین مثبت، رعايت مكان مناسب براي یادگیری، برنامه ريزي روزانه ، استراحت كافي، اعتماد به نفس، عدم اضطراب هر يك به نحوي در تمركز حواس مؤثرند.
· دقت
دقت یعنی باریک بینی
فایده و اهمیت دقت: از عوامل بسيار مهم در يادگيري ، دقت مي باشد ؛ اگر هنگام يادگيري دقت به خرج دهيم علاوه براينكه مطالب را بهتر و كاملتر به خاطر مي سپاريم، در زمان و وقت هم صرفه جويي مي شود ، چراكه بسياري از برگشتهاي به مطالب قبل ، به خاطر عدم دقت كافي هنگام يادگيري است.
تمرين براي افزايش دقت
1) صداي الگوي آموزشي را زياد كرده و صداي آن را تدريجا كاهش دهيد و رفته رفته صدا را ضعيف تر و ضعيف تر كنيد. در حين آهسته كردن صدا با دقت كامل به آن گوش دهيد. اين تمرين در افزايش دقت مؤثر است.
2) هنگام شب وقبل ازخواب، فعاليتهاي روزگذشته را با تجسم كامل در 5 الي10 دقيقه به یاد بیاورید.
4ـ يادگيري و يادسپاري
ما سه نوع حافظه داریم: کوتاه مدت، بلند مدت و ناخودآگاه؛ مطالبی که می آموزیم، ابتدا وارد حافظه کوتاه مدت ما می شوند و در صورت استفاده از روشهای یادسپاری، وارد حافظه بلند مدت ما خواهند شد، در غیر این صورت و در صورت عدم به یادسپاری، مطالب وارد حافظه ناخودآگاه ما می شوند.
دو نوع كيفيت براي به خاطر سپردن مطالب در حافظه وجود دارد:
الف) به خاطر سپردن و ضبط مطالب در حافظه كوتاه مدت.
ب) حفظ و ضبط مطالب در حافظه بلند مدت.
مرور: مرور مهمترین راه انتقال مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت است. مطالب ابتدا در حافظه کوتاه مدت ذخیره می شوند و پس از 24 ساعت 80 درصد آن وارد حافظه نا خودآگاه می شود ما باید با رعایت الگوهای یادآوری این مطالب را وارد حافظه بلند مدت نماییم تا هم میزان مطالب حفظ شده افزایش یابد و هم زمان ماندگاری آن.
شما معمولا در يادگيري از ضبط مطالب در حافظه كوتاه مدت استفاده ميكنيد، بدين صورت كه پس از خواندن، مطالب را فقط براي مدت زمان محدودي به ياد خواهيد داشت و پس از مدتي 90% مطالب را فراموش خواهيد كرد.
اين روش مطالعه و یادگیری نه تنها مناسب نيست، بلكه كمتر ارزشي ندارد. چرا كه خواندن، صرفا براي يادگيري است و اگر قرار باشد آنچه را كه خواندهايد فراموش كنيد، بيهوده وقت خودتان را تلف كردهايد.
استفاده از الگوهاي يادگيري و خلاصه نويسي و رعايت مراحل مختلف يادگيري، اين امكان را به ما ميدهد كه مطالب را در حافظه بلند مدت ذخيره كرده و به مدت طولاني آن مطالب را به ياد داشته باشيم.
الگوي يادآوري:
هر يك از شما براي مطالعه و یادگیری روش خاصي داريد. بعضي از شما زير سطرهاي كتاب را خط ميكشيد، برخي از شما ترجيح ميدهيد كه مطالب مهم كتاب را خارج كرده و در جاي ديگري بنويسيد، و ...
بايد به اين نكته توجه داشته باشيد كه مغز اساسا با مفهوم كل جملهها و متنها سر و كار دارد نه با تك تك كلمهها. خلاصه نويسي در هنگام يادگيري يكي از بهترين روشهاي حفظ و نگهداري مطالب براي مدتي طولاني ميباشد.
ابتدا كل مطلب را بفهميد و سپس كلمات و مطالب كليدي را برداشت نماييد. در هنگام يادداشت برداري از جمله نويسي بپرهيزيد و حتي الامكان چكيده و عصاره متن را به صورت كلمات مهم يادداشت نماييد. چرا كه در هنگام يادداشت برداري، جستجوي كلمات كليدي از متن، موجب فعاليت مغز و پويايي آن ميشود و در نهايت مطلب بهتر به خاطر سپرده ميشود.
مراحل خلاصه نویسی
1ـ يادداشت برداري
در این مرحله نكات کلیدی و محوری به صورت اصلي و فرعي در نمودار درختی نوشته ميشوند.
2ـ بازنگري و تكميل
در این مرحله الگوي يادآوري(مطلب یادداشت شده) را بررسي كنيد و اگر نياز به تكميل و مرتب كردن داشت، با استفاده از متن، آن را تكميل و مرتب نماييد.
3ـ مرور
اگر مطالب ياد گرفته شده در زمانهای مشخصي مرور شوند، اين كار باعث جلوگيري از فراموش شدن آنها خواهد شد. در هنگام مرور مطالب درسي لازم نيست كل مطلب را دوباره بخوانيد، بلكه خواندن خلاصه و الگوي آن درس كافي بوده و موجب حفظ مطالب در حافظه بلند مدت شده و فراموش نميشود.
مراحل مرور
بيش از 80% مطالب خوانده شده بعد از 24 ساعت فراموش ميشوند. مراحل مرور در زمانهاي مختلف كه مانع فراموشي ميشوند عبارتند از:
الف) مرور بلافاصله
به خاطر داشته باشيد كه فهميدن مطلبي دليل بر ياد سپردن و يادآوري آن نيست. شما فقط وقتي ميتوانيد مطلبي را به ياد آوريد كه پس از فهميدن، آن را به حافظه سپرده باشيد.
این مرحله در پایان روز یادگیری صورت می گیرد. و نيز در هنگام شب قبل از خواب به مدت كوتاهي (5 الي 10 دقيقه به ازاي هر يك ساعت مطالعه) الگوها را مرور نموده يا از ذهن بگذرانيد.
ب) مرور روز بعد
این مرحله در روز بعد از یادگیری قبل از شروع یادگیری مطالب جدید صورت می گیرد. هر روز ابتدا خلاصه مطالب روز قبل را مرور نموده و بعد به یادگیری مطالب جدید بپردازيد. مرور در يادگيري معجزه خواهد كرد. مرحله دوم مرور ميزان ياد سپاري مطالب را تقريبا 7 الي 10 روز ثابت نگه ميدارد و بعد از اين مدت در صورت مرور نكردن، آموختههاي شما رو به فراموشي خواهند رفت.
ج) مرور يك هفته بعد
يك هفته بعد سومين مرور را انجام دهيد. مرور مرحله سوم آموختههاي شما را تقريبا براي يك ماه حفظ ميكند. در نهایت با تداوم مرور مطالب ملکه ذهن می شود و در حافظه رسوخ پیدا می کند. البته زمان مورد نیاز برای ملکه شدن در افراد متفاوت است. مرور را جزء برنامه روزانه خود قرار دهيد، چرا كه از شما نميپرسند چقدر كتاب خواندهايد بلكه از شما اطلاعات بيشتر مي خواهند.
موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، حفظ و حافظه ، ،
تاريخ : یک شنبه 9 تير 1392 | 2:1 | نویسنده : محب اهل بیت |
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: